این نکته حاوی دو مطلب است که همیشه درست نیستند و عمومیت ندارند. نخست آن که تمام خرابه های باقی مانده، شهر نیستند. در واقع بسیاری از محل های باستانی دیگر مثل قلعه ها، کاروان سراها، غارهای مسکونی، گورستان ها و معدن ها هم زیر خاک مدفون شده اند. دوم آن که تمام شهرهای باستانی زیر خاک مدفون نیستند. باستان شناسان گاهی آثار و بقایایی را در سطح زمین و یا نزدیک به آن نیز یافته اند. با این همه، پرسش همچنان جذاب است. دکتر راپ و دکتر وسولووسکی – کارشناسانی که در این مورد تحقیق کرده اند – معتقدند بیش تر خرابه ها به واسطه ترکیبی از عوامل گوناگون زیر خاک مدفون شده اند. در این جا برخی از معمول ترین آن ها را ذکر می کنیم.
1) خاک های باد آورده که نزد باستان شناسان به خاک های بادی (Aeolian) شهرت دارند، روی هم انباشته می شوند و در نتیجه اشیای باستانی را زیر خود مدفون می کنند. بسیاری از خاک ها، از خاک های آتشفشانی باد آورده گرفته تا خاک های معمولی را می توان جزو خاک های بادی دانست.
2) رسوب های آب آورده روی هم انباشته می شوند و در نتیجه اشیای باستانی را زیر خود مدفون می کنند. بارانی که رسوبات را از نقاط بلند به نقاط پست می آورد، عامل این عمل است. اما گل و شنی که آب های جاری به همراه می آورند – همانند گل و لایی که در خلال جاری شدن سیل ها جمع می شود – می تواند روستایی را تقریباً مدفون کند. آب، آن چه را از نظر فنی رسوبات بادی می نامند، جمع آوری می کند و به پایین دست انتقال می دهد.
3) حوادث مصیبت بار طبیعی نیز مسبب مدفون شدن ناگهانی یک محل می شوند؛ هرچند این گونه مدفون شدن ها بسیار نادرند. دکتر راپ می افزاید: «در چنین شرایطی محل مورد نظر یا باید فاقد فرسایش باشد یا دست کم لازم است فرسایش آن کندتر از ته نشست گل و لای باشد.»
حتی هنگامی که فاجعه ای رخ می دهد و شهری مدفون می شود، ممکن است عوامل مختلفی در آن دخیل باشند. دکتر وسولووسکی یا دآوری می کند که گرچه شهرهای بمبئی و هرکولانیوم در سال 79 بعد از میلاد بر اثر آتشفشان کوه وزو از بین رفتند، اما در واقع یکی زیر گدازه های آتشفشانی و دیگری زیر خاکسترهای آتشفشانی مدفون شدند.
4) ساخته های دست بشر نیز فرو می ریزند و به مدفون شدن شهرها کمک می کنند. این فرو ریختگی و ویرانی گاهی همانند ویرانی ناشی از سیل، زلزله و آتش سوزی تصادفی و گاهی همانند ویرانی ناشی از بمباران ها و تخریب عمدی است.
گویی انسان نمی تواند رد پای خود را پنهان کند. دکتر راپ می گوید: «حتی شهرهای جوانی مثل نیویورک نیز حجم قابل توجهی از چنین آثار و بقایایی را روی هم انباشته است. نیویورک اولیه اکنون چندین پا زیر سطح کنونی این شهر مدفون شده است.»
5) گاه تمدن های باستانی به دست خود مدفون می شدند.
نمونه ی دکتر وسولووسکی: «در اوایل قرن چهارم، هنگامی که کنستانتین تصمیم گرفت «اُلد سینت پیتر» را برکناره ی «واتیکان هیل» بنا کند، مهندسین او مجبور شدند بخشی از شیب آن جا را خاک برداری کنند و خاک آن را در گورستان رومی ها بریزند تا سکوی بنای کاخ پادشاهی آماده شود. بدین ترتیب بخش پایین تر گورستان - یعنی آن چه به عنوان گور خود پیتر مشخص شده است – محفوظ ماند. در قرن شانزدهم، هنگام ساختن کلیسای کنونی، «الد پیتر» ویران شد و بخش هایی از کلیسای قدیمی برای پر کردن نواحی پست منطقه به کار گرفته شد.»
نمونه ی دکتر راپ: «این پدیده به بهترین شکل در تل های شرق نزدیک دیده می شود. اغلب این ویرانه ها چندین متر ارتفاع دارند. هر تمدنی روی بقایای تمدن قبل از خود بنا شده است. خانه ها اغلب از خشت های خامی که شاید طول عمرشان به شصت سال می رسید، ساخته می شدند. وقتی این خانه ها فرو می ریختند، فقط خاک به اطراف پخش می شد. در مدت دو یا سه هزار سال این تپه های بزرگ مسکونی (تل ها) به ارتفاعات بلندی بدل شدند و اکنون از دشت های اطراف خود بلندتر شده اند. هر لایه ی آن ها نیز حاوی بقایای باستانی دوره ی خود است.
منبع
